罢ü谤办颈测别 Genel Bak??

BA?LAM

T?RK?YE	2024
Nüfus, milyon	85,8
GSYH, cari milyar ABD$	1,32
Ki?i Ba??na Dü?en GSYH, cari ABD$	15.461
Do?umda Ya?am Beklentisi, y?l	78,5

罢ü谤办颈测别, 2024 itibariyle 1,32 trilyon dolarl?k GSYH’s? ile dünyan?n 17’nci büyük ekonomisidir. OECD ve G20 üyesi olan 罢ü谤办颈测别, resmi kalk?nma yard?mlar? (ODA) bak?m?ndan giderek daha fazla ?nem kazanan bir don?r ülkedir.

罢ü谤办颈测别 2006 ve 2017 y?llar? aras?nda uygulad??? iddial? reformlar?n deste?iyle yüksek büyüme oranlar? elde etti ve ülkenin üst orta gelir statüsüne ula?mas?n? sa?lad?. 2002 ile 2022 y?llar? aras?nda reel gayrisafi yurti?i has?la (GSYH) art??? ortalama yüzde 5,4 olarak ger?ekle?ti. Ayr?ca, büyümenin beraberinde yoksulluk da h?zl? bir ?ekilde azald?; 2007 y?l?nda yüzde 20’nin üzerinde olan yoksulluk oran? 2021 itibariyle yüzde 7,6’ya indi. ?

罢ü谤办颈测别'nin kaydetti?i ilerlemeleri koruyabilmesi ve devam ettirebilmesi i?in ?nemli zorluklar? a?mas? gerekmektedir. Bunlar?n aras?nda, COVID sonras? d?nemdeki zorlu makroekonomik ortam?n ve 2010'lar?n ortalar?ndan bu yana üretkenlikte g?zlenen dü?ü? e?iliminin ?ne ??kt??? bir tabloda ekonomik büyümeyi canland?rmak kilit ?nem ta??maktad?r. ?te yandan, ekonomik büyüme devam etse de, artan e?itsizlikler nedeniyle yoksulluk oranlar?ndaki dü?ü? 2016'dan bu yana ivme kaybetmi?tir ve bu durum istihdam yaratmaya katk?da bulunacak müdahalelere ihtiya? duyuldu?unu g?stermektedir. 罢ü谤办颈测别 2023'te meydana gelen depremin etkilerini ortadan kald?rmak i?in ?al??malar yapmaktad?r. S?z konusu depremler 50.000'den fazla insan?n hayat?n? kaybetmesine, 107.000 ki?inin yaralanmas?na, 1,9 milyon konutun hasar g?rmesine veya y?k?lmas?na ve iki milyonu bar?nmaya ihtiya? duyan 3,3 milyon insan?n yerinden olmas?na yol a?m??t?r. Yap?lan de?erlendirme ?al??malar?nda, depremlerle ilgili iyile?tirme ve yeniden in?a ihtiya?lar? yakla??k 81,5 milyar ABD$ olarak tahmin edilmi?tir. Nüfusun yakla??k yüzde 70'inin birinci ve ikinci derece deprem b?lgesinde ya?ad??? dü?ünüldü?ünde risk seviyeleri halen yüksektir.

May?s 2023’te ger?ekle?tirilen se?imlerin ard?ndan, ekonomi ekibi ba?ta yüksek enflasyon olmak üzere ge?mi?teki makroekonomik dengesizlikleri ele almaya y?nelik kapsaml? bir dizi politikay? uygulamaya koydu. O zamandan bu yana 罢ü谤办颈测别 makroekonomik stratejilerini normalle?tirme yolunda ilerlemektedir. 2023 y?l?nda %4,5 oran?nda gü?lü bir ekonomik büyüme kaydeden 罢ü谤办颈测别’nin büyüme h?z? 2024 y?l?nda hafif bir yava?lama ile yüzde 3,2 olarak ger?ekle?ti.

Büyümenin 2025 y?l?nda geni? anlamda ayn? seviyelerde kalarak yüzde 3,1 olarak ger?ekle?ece?i ?ng?rülmektedir. Yüksek enflasyon, dü?ük üretkenlik art??? ve zay?flayan do?rudan yabanc? yat?r?m dahil olmak üzere, potansiyel büyümeyi sekteye u?ratan uzun süredir devam eden makro ve yap?sal zorluklar, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi h?zland?rmaya yard?mc? olacak sa?lam mali ?nlemler ve iddial? yap?sal reformlar gerektirecektir.

Son Güncelleme: 23 Nisan 2025

Strateji

Proje Say?s?	36
Toplam Tutar?	15 milyar $
Kredi Tutar?	2,5 milyar $/y?l

罢ü谤办颈测别 ?lke ??birli?i ?er?evesi (CPF) Dünya Bankas? Grubu’nun (WBG) 2024-28 MY d?nemi boyunca 罢ü谤办颈测别’de daha büyük ?l?ekte ve daha h?zl? bir ?ekilde etkili ??zümler sunmak i?in geli?tirdi?i stratejiyi ortaya koymaktad?r. ?er?eve, Dünya Bankas? Grubu’nun ya?anabilir bir gezegende a??r? yoksullu?u sona erdirme ve payla??lan refah? destekleme misyonu ve 罢ü谤办颈测别 Hükümeti’nin 2024-2028 d?nemini kapsayan 12’nci Kalk?nma Plan? ile tamamen uyumludur. ?er?eve ayn? zamanda son d?nem de ya?anan ?oklar sonras?ndaki iyile?tirme ve yeniden in?a ?abalar?n? desteklemeyi de ama?lamaktad?r. ?er?eve, Dünya Bankas? Grubu'nun en büyük ülke portf?ylerinden birinde ?ncelikli ulusal ve küresel zorluklar?n üstesinden gelmek i?in programlar?n etkisini nas?l daha da artt?rabilece?ini ortaya koymaktad?r.

?lke ??birli?i ?er?evesinin üzerinde odakland??? kilit hususlardan birisi, ülkenin büyüme, yoksulluk, kapsay?c?l?k ve sürdürülebilirlik alanlar?nda ortaya ??kan temel zorluklar? ele alabilmek i?in ?zel sermayeyi harekete ge?irmesine yard?mc? olmakt?r

?lke ??birli?i ?er?evesinin kapsad??? d?nem i?erisinde, Dünya Bankas? Grubu ü? geni? alanda se?ili zorluklar üzerinde odaklanacakt?r:

Yüksek ve sürdürülebilir üretkenlik art???: Bu alanda, iklim de?i?ikli?ine kar?? diren?lili?i ve g?da güvencesini gü?lendirmek i?in iklime uyumlu tar?m?n te?vik edilmesi; karbon emisyonlar?n? azaltmak ve ticaretin rekabet gücünü korumak amac?yla sanayi sekt?rünün daha ye?il hale getirilmesi; 2023 depremlerinden etkilenen b?lgelerde ekonomik toparlanmas?n?n desteklenmesi üzerinde odaklan?lacakt?r. Yüksek ve sürdürülebilir üretkenlik art??? istihdam yaratma i?in kilit ?nem ta??maktad?r.
Kapsay?c? hizmetler ve i?ler: Gelir e?itsizliklerini ve di?er e?itsizlikleri ortadan kald?rmak amac?yla, k?r?lgan gruplar i?in i?lerin iyile?tirilmesi; sa?l?k ve e?itim hizmetlerinin eri?ilebilirli?indeki ve kalitesinde e?itsizliklerin azalt?lmas? ve belediye altyap?s?n?n ve hizmetlerinin diren?lili?inin desteklenmesi üzerinde odaklan?lacakt?r.
Do?al afetlere kar?? diren?lili?in gü?lendirilmesi: Dünya Bankas? Grubu, 罢ü谤办颈测别’nin insanlar?n? ve ekonomisini korumas?na yard?mc? olmak i?in afet direncine ve haz?rl???na, do?al kaynak y?netimine ve yerli yenilenebilir enerji üretiminin artt?r?lmas?na ?ncelik verecektir.

?lke ??birli?i ?er?evesi ayr?ca üretkenli?in artt?r?lmas?nda ve kamu hizmet sunumunun iyile?tirilmesinde hayati bir ?nem ta??yan dijitalle?meyi h?zland?rma ihtiyac?n? da vurgulamaktad?r. Dünya Bankas? Grubu, dijital i? ekosisteminin iyile?tirilmesi, depreme ve iklime diren?li kentsel planlaman?n desteklenmesi, hibrit e?itim f?rsatlar?n?n yayg?nla?t?r?lmas? ve finansal tabana yayman?n geli?tirilmesi dahil olmak üzere dijital teknoloji kullan?m?n? h?zland?rmak i?in bir?ok alanda ?al??malar yapacakt?r.

Toplam tutar? 15 milyar dolar? bulan 36 aktif IBRD operasyonu bulunmaktad?r. Portf?yde ayr?ca bir Küresel ?evre Fonu (GEF) finansmanl? proje ve aralar?nda Avrupa Birli?i’nin yakla??k 450 milyon dolarl?k vak?f fonunun da yer ald??? alt? vak?f fonu destekli proje bulunmaktad?r.

Temel Dan??manl?k Hizmetleri ve Analitik ?al??malar (ASA): ASA portf?yü, temel ve geni?letilmi? dan??manl?k hizmetleri ve analitik ?al??malar etraf?nda stratejik bir ?ekilde konsolide edilmi?tir. Bunlar aras?nda Program Odakl? Kamu Maliyesi G?zden Ge?irmesi, Büyüme ve ?stihdam, Yapay Zekan?n ?stihdam Piyasas? ?zerindeki Etkisi ve Vergi Ka??rma ile Mücadelede Yapay Zeka yer almaktad?r.

Son Güncelleme: 23 Nisan 2025

TEMEL KO?ULLAR VE ZORLUKLAR

Makroekonomik istikrar politikalar? belirsizli?i azaltm??t?r ve dezenflasyon süreci ilerlemektedir. 罢ü谤办颈测别 Cumhuriyet Merkez Bankas? (TCMB), Aral?k, Ocak ve Mart aylar?nda 250 baz puan ile faiz indirimlerine ba?lam?? ve politika faizini yüzde 42,5'e dü?ürmü?tür, ancak sonras?nda yurt i?i mali ?alkant? sebebiyle Nisan ay?nda 350 baz puanl?k bir art??la yüzde 46'ya yükseltmi?tir.

Fiyat istikrar? ana politika hedefi olmaya devam etmektedir ve para ve maliye politikalar? dezenflasyon sürecini ilerletecek ?ekilde y?nlendirilirken k?r?lgan gruplar? korumaya y?nelik sosyal politikalar gü?lendirilmektedir. Enflasyonun 2025 y?l? sonu itibariyle yüzde 20 band?n?n üst seviyelerine indirilmesi beklenmektedir. Bu nedenle, s?k? para politikas?yla birlikte uygulanacak daha s?k? maliye politikas?, beklentileri yeniden sabitlemek ve dezenflasyon sürecini devam etmek i?in kritik ?nem ta??yacakt?r. Daha h?zl? üretkenlik art???n?n ve ekonomik performans?n ?nündeki yap?sal engellerin kald?r?lmas? da e?it derecede ?nemli olacakt?r.

SON GEL??MELER

?nemli parasal s?k?la?t?rman?n yan?nda, 2023'te yüzde 5,1 olan ekonomik büyüme h?z? 2024'te yava?layarak yüzde 3,2'ye dü?mü?tür. ?kinci ve ü?üncü ?eyrekte daralan ekonomik faaliyet, sanayi üretiminin d?rdüncü ?eyrekte bir ?nceki ?eyre?e g?re yüzde 3,5 artarak toparlanm??t?r. D?rdüncü ?eyrekte ?zel tüketimin katk?s? büyümeyi sürüklemeye devam ederken, net ihracat ?nemli ?l?üde azalm??t?r. PMI g?stergesinin 50 e?i?inin alt?nda (Mart ay?nda 47,3 idi) ve kapasite kullan?m oran?n?n %75 düzeyinde kalmas? ile birlikte, büyüme ivmesi 2025 y?l?n?n birinci ?eyre?inde h?z kaybetmi?tir.

??gücü piyasas?, yava?layan büyümeye ra?men halen gü?lü seyretmektedir ve ?ubat ay?nda i?sizlik oran? yüzde 8,2 olarak ger?ekle?mi?tir. ?te yandan, geni? tan?ml? i?sizlik oran? (i? arama cesareti k?r?lanlar?n ve eksik istihdam edilenlerin de dahil edildi?i i?sizlik oran?) yüzde 28,4 ile halen yüksek seviyelerdedir.

Reel efektif d?viz kurunun (tüketici fiyat endeksine (T?FE) dayal?) yüzde 21,6 de?er kazanmas?na ra?men ticaret a????n?n bir ?nceki y?la g?re yüzde 23 oran?nda azalmas? ile birlikte, 2023 y?l?nda 39,9 milyar ABD$ (GSYH’n?n yüzde 3,6’s?) olan cari a??k 2024 y?l?nda 10 milyar ABD$’na dü?mü?tür (GSYH’n?n yüzde 0,8’i). Do?rudan yabanc? yat?r?m giri?leri 4,7 milyar ABD$ ile sabit kal?rken portf?y giri?leri 2023 y?l?na g?re iki kat?na ??karak 12,0 milyar ABD$ olmu?tur.

May?s 2024’te yüzde 75 ile zirveye ula?an enflasyon Mart 2025 itibariyle gev?eyerek yüzde 38’e inmi?tir. G?da fiyatlar? enflasyonu daha dü?üktür ve artan fiyatlar?n en k?r?lgan gruplar üzerindeki etkisini hafifletebilir.

S?k? para politikas? ve makro ihtiyati düzenlemeler bankalar?n karl?l?klar?n?, sermaye yeterliliklerini ve finansal istikrar? gü?lendirmi?tir. Yüksek politika faiz oranlar? kredi art???n? (Mart ay?nda bir ?nceli y?la g?re nominal olarak %35) k?s?tlamaya devam ederken , Türk liras? cinsinden kulland?r?lan krediler son aylarda artm??t?r. Yüksek Türk liras? kredi maliyetleri d?viz cinsinden kredi talebini artt?rm??t?r. Kur korumal? mevduat hesaplar? kü?ülmü? ve ters dolarizasyona katk?da bulunmu?tur ancak bu e?ilim son zamanlarda yava?lam??t?r. Aktif kalitesi geni? anlamda istikrarl? seyretmektedir; Ocak ay? itibariyle takipteki kredi oran? yüzde 1,9 olmu?tur. D?? bor?lanma ko?ullar? iyile?mi?tir ve bankac?l?k sekt?rü yeterli sermaye tamponlar?na, yüksek kar??l?klara ve y?netilen faiz oran? ve d?viz risklerine sahiptir.

2023 y?l?nda GSYH’n?n yüzde 5,2’si seviyesinde olan mali a????n, yava?layan büyümenin yan?nda harcamalar?n artmas? ve gelirlerin zay?f seyretmesi ile birlikte 2024 y?l?nda yakla??k yüzde 5 seviyesinde kalmas? beklenmektedir. Genel kamu bor?/GSYH oran? 2024 d?rdüncü ?eyrek itibariyle yüzde 24,7 seviyesindedir.

Mart ay?n?n ortalar?nda ?stanbul Büyük?ehir Belediye Ba?kan? Ekrem ?mamo?lu’nun g?zalt?na al?nmas? sonras?nda finans piyasalar? ?nemli bir bask? alt?na girmi?tir. Mart ortalar?na kadar 250 civar?nda olan kredi temerrüt takas? (CDS) primi o zamandan bu yana 300’ün üzerine ??km??t?r. Net rezervler ?ubat ay?nda swaplar hari? 65 milyar ABD$’n? a?m??t? (?ubat 2024’te 46 milyar ABD$ idi) ancak TCMB’nin d?viz kurundaki istikrar? korumak i?in yo?un bir ?ekilde müdahalede bulunmas? ile birlikte, Mart ay? itibariyle 38 milyar ABD$’na dü?mü?tür. Nisan ortas? itibariyle, lira nominal bazda yakla??k yüzde 4 de?er kaybetmi?, borsa endeksi ise yüzde 13 dü?mü?tür. Ekonomik durumun ?u an i?in istikrara kavu?tu?u g?rülmektedir.

2023 y?l?nda ?nemli parasal s?k?la?t?rma nedeniyle yüzde 5,1’e ula?an 罢ü谤办颈测别’nin ekonomik büyüme h?z? 2024 y?l?nda yüzde 3,2'ye dü?mü?tür. Y?l ortas?nda daralan ekonomik faaliyet, sanayi üretiminin artmas? ile birlikte d?rdüncü ?eyrekte toparlanm??t?r, ancak büyüme ivmesi 2025 y?l?n?n ba?lar?nda tekrar yava?lam??t?r. ?zel tüketim büyümeyi desteklemeye devam ederken, net ihracat zay?flam??t?r. ??gücü piyasas? nispeten gü?lü kalm??, ?ubat ay?nda man?et i?sizlik %8,2 olarak ger?ekle?mi?tir, ancak geni? tan?ml? i?sizlik %28,4 ile halen yüksek seyretmektedir. May?s 2024'te yüzde 75'e ula?an enflasyon, g?da fiyatlar?ndaki dü?ü?ün yard?m?yla Mart 2025'te yüzde 38'e gerilemi?tir.

D?? tarafta, ticaret a????n?n azalmas? ve portf?y giri?lerinin gü?lenmesi nedeniyle cari a??k 2024 y?l?nda ?nemli ?l?üde daralm??t?r. Durgun kredi kulland?r?m?na ra?men bankalar?n sermaye yeterlili?ini ve karl?l???n? gü?lendiren daha s?k? para politikas? sayesinde finansal sekt?rün dayan?kl?l??? iyile?mi?tir. Harcamalar?n artmas? ve gelir art???n?n geride kalmas? ile birlikte mali a??k GSY?H'nin yakla??k %5'i civar?nda kalm??t?r. Mart 2025'te ?stanbul Belediye Ba?kan? Ekrem ?mamo?lu'nun g?zalt?na al?nmas?n?n ard?ndan artan piyasa oynakl??? CDS primlerini yükselmi?, liran?n de?er kaybetmesine ve borsa endeksinin dü?mesine yol a?m??t?r. Bu ?oklara ra?men, finansal piyasalar ve ekonomik ko?ullar Nisan ortas? itibariyle istikrarla?ma belirtileri g?stermi?tir.

G?R?N?M

2025 y?l?nda, s?k? para politikas? duru?u, beklenen mali s?k?la?t?rma ve artan belirsizlik nedeniyle zay?flayan küresel büyüme sayesinde ekonomik büyüme h?z?n?n geni? anlamda yüzde 3,1 seviyesinde sabit kalmas?, 2026 ve 2027 y?llar?nda ise gü?lenerek s?ras?yla yüzde 3,6’ya ve yüzde 4,2’ye yükselmesi beklenmektedir. S?k? para politikas? ve mali s?k?la?t?rman?n etkisi ile dezenflasyon sürecinin kademeli olarak devam edece?i, enflasyonun 2025 sonu itibariyle yüzde 29'a, 2026 sonu itibariyle yüzde 18'e ve 2027 sonu itibariyle yüzde 13'e inece?i ?ng?rülmektedir. 2025'te kontrol alt?nda tutulan cari hesaplar dengesinin, dü?en emtia fiyatlar?na ra?men reel efektif d?viz kurundaki de?erlenmenin devam etmesi ile birlikte, tahmin d?nemi i?in yakla??k yüzde 2 olarak ?ng?rülen büyüme y?rüngesi do?rultusunda artmas? beklenmektedir. Kademeli mali konsolidasyon ?abalar? do?rultusunda, ?zellikle depremle ilgili harcamalardaki azalma sebebiyle, genel kamu a????n?n 2025 y?l?nda GSYH'n?n yüzde 4,2'si ve 2026 y?l?nda GSYH'n?n yüzde 3,6's? seviyesine dü?mesi beklenmektedir.

Yoksulluk oran? 2019 y?l?ndan bu yanaki dü?ü? e?ilimini sürdürmü?tür: 2021 y?l?nda yüzde 7,6 olarak ger?ekle?en yoksulluk oran? 2023 ve 2024 y?llar?nda tahmini olarak s?ras?yla yüzde 5,4 ve yüzde 5,2'ye dü?mü?tür ve 2025 y?l?nda daha da dü?erek yüzde 4,9’a inece?i ?ng?rülmektedir. Gü?lü i?gücü piyasas? performans?n?n yan?nda asgari ücret art??lar?yla (2025'te yüzde 30) desteklenen ücret gelirinin yoksullukla mücadeledeki ana itici gücü olmaya devam etmesi beklenmektedir. Ancak, yüksek seviyedeki geni? tan?ml? i?sizlik oran? ve kay?t d???l?k g?z ?nüne al?nd???nda, i?gücü piyasalar?n?n d???nda kalan bireyler büyümeden yararlanamayabilir. Bu grubu yüksek enflasyonun etkilerinden korumak i?in iyi hedeflenmi? ve esnek sosyal koruma programlar?na ihtiya? duyulmaktad?r.

Tahminlerdeki ?nemli belirsizlikler ile birlikte, riskler a?a?? y?nlü olmaya devam etmektedir. Yurt i?inde ?zel tüketim halen sa?lamd?r ve bu durum potansiyel olarak düzeltme sürecini geciktirebilir. Dezenflasyon i?in gerekli olmakla birlikte, TL’nin de?er kazanmaya devam etmesi d?? talebi bask?layabilir. Mali konsolidasyonun gecikmesi (?zellikle harcama taraf?nda) ve yap?sal reformlardaki yava? ilerleme, dezenflasyon sürecini daha da yava?latabilir. D?? tarafta, ?zellikle petrol fiyatlar? olmak üzere dü?en emtia fiyatlar? yukar? y?nlü riskler olu?tururken, artan küresel ekonomik belirsizlik 罢ü谤办颈测别'nin büyüme g?rünümü i?in olumsuz riskler olu?turmaktad?r.

Son Güncelleme: 23 Nisan 2025